Haklar (Özet) : Haklar, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleabat bir düzen bileğildir. Haklar, maşer ortamında insanların bayağı nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Haklar, kendisine uyulmak ve uygulanmak bağırsakin vardır. Hak kıymeti zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene atmak, toplumsal yaşamın gerçekleşmesini sahip olmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Haklar düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin karşısına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, nasıl essah kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle maşer ortamında insanların biçimci ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte hukuk, insan davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir cümle, bir bütündür.” İnsan-insan, insan-doğa ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru bağırsakin evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Haklar, beşeriyet seviyesi bağırsakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbunca düşün ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, maşer sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak tamlayan gözlerdir. Haklar Nedir Haklar, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini sahip olmak maksadıyla konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve kanunların hepsidür. Elan geniş bir tanılamamıyla hukuk, adalete yönelmiş toplumsal yaşlakin düzenidir. Haklar Söz Manaı Haklar kelimesi Arabi “doğruluk” kökünden gelir ve doğruluk kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “doğruluk” kelimesinin çoğşanlı “ah’kak”tır. Türk Anahtar Kurumu’na bakarak hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” demeı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk demeında da kullanılır. Beceri Manaı Haklar dönemden döneme değiştiği bağırsakin hala doyurucu bir tanılamam kuruluşlamamıştır. Kant “Haklarçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Makul bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi ortamında kök olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri iş düz kısmına Özel Haklar, zevat ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Haklar, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun sarrafiyelıca zir dallarıdır. Haklar Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih tarafından güvenceye düzenınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Haklar kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kadir yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzeşim nitelikteki kamu durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Haklar düzında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bağırsakin kullanılır. Haklar düzenini esenlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek bağırsakin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve varlık cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kısım mantinota; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları kabilinden değişik hukuk dallarında değişik yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasi gözleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan hukuk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Haklar, adalete yönelmiş toplumsal bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal yaşamı düzenleyip insanların amerikan barış ve güvenlik ortamında bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Sosyal İhtiyaçların önlanması) Hukukun kılgısal amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Haklar bu fonksiyonu ile maşer ortamında canlı insanların, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun kuruluşsından meydana gelen gereksinimlerinı karşılamaya çdüzenışır. Haklar bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni yaşamın kök gerçeklerini görmezden gelemez. Haklar düzeni, insanoğlunun natürel kuruluşsına ve bundan ileri mevrut gereksinimlerine amelî bulunmak zorundadır. Haklar önemli ölçübile, soylu erki gerçeklere bile vabestedır; soylu erki yokluklara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Hak Haklar bu fonksiyonu ile sınırlı bir organize şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak gerçeklik kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanılamamıyla türe, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) bulunmak üzere dü değişik anlamda kullanılır. Hak aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet demeında şahsi bir özelliği deyimler. şahıs her dakika haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni satmak uğrunda geceli gündüzlü ve bileğhizmetmez bir çaba gösterir. İşte bu biçimci ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mealı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk düzında hukuki kadir olarak nutuk konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Toplum bağırsakindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini bağırsakermiş kurallar kamuü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve işletmek durumunda bulunmuş olduğuna bakarak, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Haklar normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir kadir niteliğindeki adalettir. Haklar bir maşer düzenini bağırsakerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; ister bulunan düzeni savunmak, gerekse onu bileğhizmettirmeyi meşrulaştırmak bağırsakin her dakika adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta karşımıza yerleşmiş hukuk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken hukuk demeında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan hukuk düzenlerinin kendisine amelî olup olmadığı açısından bir kadir ve istimara ölçüsü olur. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve olumsuz karşılıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra ortamında olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Olağan olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal yaşlakin uyacak, hem bile bu toplumsal yaşamın amerikan barış ortamında sürebilmesi bağırsakin bir düzen görünümünü esenlamaya çdüzenışacaktır.